kfHein,stichting Jaarbericht — 2012

Voorwoord

Voor het eerst in ruim 10 jaar kocht het K.F. Hein Fonds Monumenten eind 2012 een pand. Een zeer karakteristiek en beeldbepalend pand aan de Veeartsenijstraat: De Paardenkathedraal. De aankoop maakte deel uit van een reddingsplan voor het toneelgezelschap De Utrechtse Spelen, dat in zwaar weer was gekomen door de tegenvallende resultaten van het spektakel Orfeo en Euridice in de tuinen van Paleis Soestdijk. De aankoop van het beeldbepalende pand vormde aanleiding om in ons jaarbericht over 2012 aandacht te besteden aan het werk van het K.F. Hein Fonds Monumenten. Wij filosofeerden met René de Kam over de beleving van monumenten, van erfgoed. Een bijzonder project dat wij in 2012 samen met kunstenaarsatelier De Wijde Doelen startten, leverde daarnaast een serie prachtige en kleurrijke illustraties van erfgoedlocaties op.
Ik wens u veel leesplezier!

Annemijn Eschauzier
voorzitter

Erfgoed door de ogen van de kunstenaar

Schreven wij in het vorige jaarbericht nog dat wij eigenlijk weinig samenwerken met andere partijen, dat geldt niet voor 2012. In dit jaar zijn wij een bijzondere samenwerking aangegaan met Reinaerde Ateliers De Wijde Doelen. Dit kunstatelier is al een aantal jaren een goede bekende van het K.F. Hein Fonds. Regelmatig hebben wij projecten van het atelier gesteund en in ons pand aan de Maliesingel hangt een werk van één van de kunstenaars van De Wijde Doelen, Derk Wessels. Op initiatief van coördinator Bert de Groot is in 2012 een heel apart project ontstaan.

Reinaerde Ateliers De wijde Doelen is een kunstatelier waar zo'n veertig getalenteerde kunstenaars met een verstandelijke beperking werken. Zij maken keramiek, tekeningen, schilderijen en grafiek. De kunstwerken worden verkocht aan bedrijven en particulieren. Het werk is regelmatig op exposities te zien.

…
Erfgoed door de ogen van de kunstenaar

De kunstenaars van De Wijde Doelen halen hun inspiratie uit het dagelijks leven, maar ook uit het bezoeken van musea, galeries en collega-kunstenaars. Zij werken ook regelmatig op andere plekken in en rond de stad. Sinds een aantal jaren tekenen de kunstenaars elke twee weken een ochtend op locatie, onder begeleiding van twee vrijwilligers. Dit zogenaamde locatietekenen is een mooie gelegenheid om ontmoetingen tussen de kunstenaars en de samenleving mogelijk te maken. Het werk dat hieruit voortkomt is ronduit verrassend te noemen.

Voor het locatietekenen worden thema's gekozen. Thema's van de afgelopen jaren waren bijvoorbeeld: 'Forten en de Hollandse Waterlinie' en 'Sport en beweging'. Meestal wordt op de locatie geschetst en vindt de uitwerking plaats in het atelier van De Wijde Doelen aan de Biltstraat in Utrecht.

…
Erfgoed door de ogen van de kunstenaar

In 2012 ontstond het idee voor samenwerking met het K.F. Hein Fonds en werden ruim twintig erfgoedlocaties bezocht die ondersteund zijn door het fonds. Het was niet moeilijk om uit alle projecten die het fonds steunt een lijst met interessante locaties samen te stellen. En het was ook niet moeilijk om op al deze locaties afspraken te maken voor een tekenochtend, de kunstenaars zijn overal met open armen ontvangen. Zo waren zij onder andere bij kasteel De Haar, villa Jongerius, landgoed Vollenhoven en de Schatkamer aan het Domplein. Vaak werd er buiten getekend, maar als dat niet lukte door het slechte weer was er binnen ook genoeg inspiratie te vinden. Op deze manier hebben de kunstenaars geheel op hun eigen wijze het erfgoed beleefd. Wij kunnen als het ware door hun ogen het erfgoed zien. In dit jaarbericht presenteren wij de resultaten van een bijzondere samenwerking.

Erfgoed is niet elitair

Interview met René de Kam

Al decennia steunt de K.F.Hein Stichting initiatieven gericht op behoud van erfgoed. Uit de aanvragen blijkt een grote betrokkenheid bij het erfgoed. In de hele provincie spannen mensen zich in om erfgoed in stand te houden, open te stellen en beleefbaar te maken; van concerten in parochiekerken, exposities in boerderijen tot landgoedeigenaren die schoolklassen ontvangen en laten zien wat bij behoud en beheer komt kijken.

Met René de Kam, coördinator publieksbereik bij de Afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht, spraken wij over de waarde van erfgoed en over het belang van burgers betrekken bij waardestellen, onderhoud en herbestemming. Momenteel doet René de Kam onderzoek naar de geschiedenis van de Domtoren, een onderzoek waar hij expliciet het publiek bij wil betrekken.

Wat is erfgoed?

Erfgoed is niets anders dan iets uit het verleden dat je meeneemt naar het heden en waar je voorzichtig mee bent. Daarom is het van belang om waarde te stellen. Wat geen waarde heeft, is immers geen erfgoed en kan zomaar gesloopt worden. Dat bewustzijn dat sommige gebouwen de moeite waard zijn om te waarderen en te bewaren, ontstaat ergens in de 19e eeuw. Het ging toen vooral om chique oude gebouwen, kastelen, kerken en uiteraard de Domtoren. Tegenwoordig vinden we dat erfgoed overal over gaat. Naast het gebouwde erfgoed, gaat het erfgoed waar ik me mee bezig houd ook over dat wat er in de grond en de muren zit, over de geschiedenis en ontwikkeling van de stad, en uiteindelijk over hoe je dat moet meenemen in stedelijke vernieuwingen.

…
Erfgoed is niet elitair

En wie bepaalt dan wat erfgoed is?

Erfgoed is niet elitair. Je kunt nauwelijks aan monumentenzorg doen als je het oplegt. Mensen moeten het ook allemaal voelen. Alleen maar zeggen dat je ergens niet mag aankomen, is niet van deze tijd. Door mensen erbij te betrekken blijkt dat erfgoed alle lagen van de bevolking aanspreekt; mensen vinden het mooi en willen er iets mee doen. Zo hebben we recent het industrieel erfgoed in de stad geïnventariseerd: transformatorhuisjes, sluiswachterwoningen, veevoederfabrieken, graansilo's, rioolgemalen, drukkerijen en elektriciteitscentrales. Het boek was onverwacht snel uitverkocht. De tentoonstelling werd bezocht door vuilnismannen en fabrieksarbeiders, die waren vol van herinneringen van hun tijd of die van hun familie bij Werkspoor, Demka of Jaffa. De intrinsieke waarde van dit erfgoed is misschien niet altijd even duidelijk als bij kerken of kastelen, maar het doet blijkbaar wel iets met de mensen.

Hoe betrek je de mensen bij het erfgoed?

Een mooi voorbeeld is de brochure die we samen met de bewoners van het Minstroomgebied hebben uitgegeven. Die mensen zijn enorm trots op hun wijk, en wij kunnen ze de achtergronden van bijvoorbeeld een oude hovenierswoning vertellen. Die woning was vroeger misschien heelgewoon, maar blijkt nu opeens bijzonder te zijn. Door deze wetenschap en de aandacht vanuit de gemeente gaan mensen weer anders naar hun eigen geschiedenis kijken, en wij hadden de brochure nooit gemaakt, als de bewoners niet zo betrokken waren. Maar ook bij het onderzoek naar de Domtoren proberen we het publiek te betrekken. We hebben een facebookpagina waarop we veel reacties krijgen. Dat laat zien dat het leeft, dat mensen het belangrijk vinden en er iets over te vertellen hebben.

Hoe zie je de toekomst van het erfgoedbeleid?

Er blijft altijd discussie over erfgoed. Moet er wel een kledingwinkel in een grachtenpand komen? En hoe doe je dat? De stad moet blijven leven, maar je wilt de historische waarde overeind houden. Veel bedrijven, organisaties en burgers vinden erfgoed van belang en zonder particulieren kunnen we als gemeente niet veel. Door erfgoed beleefbaar te maken, kweek je bewustwording en dat is weer belangrijk voor het behoud. En dat vraagt in elk geval dat we iedereen betrekken.

Wat is de rol van private partijen bij het behoud van erfgoed?

Een hele belangrijke pagina van het boek over de Domtoren is straks de pagina waar de financiers op staan. We willen laten zien dat er niet alleen publieksgeld naar dit soort dingen gaat. Veel organisaties, fondsen en particulieren vinden het blijkbaar ook belangrijk. We zouden trouwens heel veel niet kunnen doen als zij niet zouden participeren. Door het allemaal samen te doen blijkt er ook in deze tijd heel veel mogelijk.

 

Naam

René de Kam

Functie

Coördinator publieksbereik Erfgoed, gemeente Utrecht

Mooiste gebouw in Utrecht

De Pieterskerk. De sfeer die het gebouw uitstraalt geeft me altijd een prettig gevoel. Al ben ik me bewust dat er veel aan het gebouw veranderd is en verloren is gegaan in de loop der eeuwen. In de elfde en twaalfde eeuw zal de kerk vast nog mooier en majestueuzer zijn geweest…