Een wufte hoed en
een frivole koets

2010 | Project: Spel van de Gouden Eeuw

Oscar Gelderblom, universitair hoofddocent economische geschiedenis aan de UU, heeft het druk en is nauwelijks in Utrecht. Op weg naar Rotterdam voor een volgende afspraak heeft hij een ruim een uur voor mij beschikbaar. We spreken af in Grand-Café Restaurant 1e klas in Amsterdam. Zal een uur genoeg zijn voor iemand die niets van gamen weet?

Oscar stelt mij meteen gerust. Ook hij weet weinig van gamen en de ipod waarop hij mij het spel zal laten zien heeft hij geleend. Hij is echter wel een liefhebber van bordspellen. “Het wezen van spellen is dat je afspreekt om bepaalde regels te volgen. Regels zorgen in een spel voor leuke resultaten. In de financiële markt zorgen regels dat het goed gaat.”

Oscar doet met zijn groep onderzoek naar ‘Geld in de Gouden Eeuw’. Dit gaat over de vraag waarom er tussen samenlevingen zulke grote verschillen in financiële ontwikkeling bestaan. Dit geldt niet alleen voor de wereld van vandaag, maar het is ook een van de meest in het oog springende kenmerken van de Europese geschiedenis vóór de Industriële Revolutie. Samen met collega Joost Jonker heeft hij het idee opgevat een game te ontwikkelen.

Het spel speelt zich af in de Gouden Eeuw in Amsterdam, in de periode 1594 tot 1611. De kern van het spel is: hoe werkt de financiële markt in Amsterdam rond 1600? Het wezen van de financiële markt is tot 2000 eigenlijk niet veranderd. De principes zijn hetzelfde, de regels zijn alleen veel ingewikkelder geworden. In het spel is een realistische omgeving gecreëerd waarin een speler kan ervaren wat iemand in de Gouden Eeuw meemaakte als hij probeerde geld te verdienen. De speler speelt iemand die is afgeleid van personages die echt hebben bestaan en het spelverloop volgt rekenmodellen die zijn gebaseerd op economisch-historische data. Naast de eigen keuzes spelen historische gebeurtenissen en het toeval een rol. Wat als je kinderen krijgt en hun onderhoud en onderwijs moet betalen? Of als er mislukte oogsten zijn?

“Het wezen van spellen is dat je afspreekt om bepaalde regels te volgen. Regels zorgen in een spel voor leuke resultaten. In de financiële markt zorgen regels dat het goed gaat.”

Wat deed het nou goed als je geld wilde verdienen in de Gouden Eeuw? Oscar: “Een evenwichtige investeringsportfolio, tijdig betalen, maar ook: je laten zien in goed gezelschap. Dat zorgde voor een goede reputatie. Je moest zorgen dat je een betrouwbare partner werd die toegang tot crediteuren kreeg, en een zakenpartner die over de juiste informatie beschikte.”

De bedoeling van het spel is dat de speler doorkrijgt hoe de financiële markt van Amsterdam in elkaar zat. Het gaat daarbij om de afweging tussen risico en rendement. Een speler moet aanvoelen of het verstandig is om bepaalde besluiten te nemen en dat dan ook volgens de regels doen.

Gaat het erom te laten zien dat mensen met geld geld kunnen verdienen? Oscar: “Met dit spel willen wij geen goedkope reclame maken voor het grote graaien. Wij laten juist zien dat je omzichtig moet opereren met oog voor je persoonlijke relaties. Het antwoord is dus nee.”

Kan je écht snel rijk worden in dit spel? Oscar zegt van niet. “Wij zouden het leuk vinden als er een soort verslaving optreedt, dat je het steeds weer speelt en steeds beter begrijpt wat er voor nodig is om geld te verdienen. De speler moet doorkrijgen dat er een smalle weg naar succes is waar je gemakkelijk van af kunt raken. En dat is een leerzaam gegeven over de Gouden Eeuw. Het was echt bijzonder dat een aantal mensen toen heel rijk is geworden.”

“Met dit spel willen wij geen goedkope reclame maken voor het grote graaien. Wij laten juist zien dat je omzichtig moet opereren met oog voor je persoonlijke relaties.”

Als ik Oscar spreek is de game in een soort balanceerfase: hoe houden we het leuk, hoe wordt het spannend genoeg? Het moet wetenschappelijk verantwoord zijn, maar nog wel ‘playable’. Het spel is bijna klaar. Oscar heeft geen idee hoe het ontvangen zal worden. Hij verwacht een bescheiden succes, want er zijn zoveel spellen op het web waar veel meer geld achter zit.

Op de geleende ipod speel ik een stukje van het spel. Ik begin met tweeduizend gulden, investeer in graan en zijde en probeer een huis te kopen. Het gaat aardig, dus ik dof mijzelf op om mijn succes te laten zien en zelfvertrouwen uit te stralen. Ik koop een wufte hoed en schaf een frivole koets aan...