Hoe heb jij met de kunstcommissie het kunstbeleid van de stichting vormgegeven?

In 1998 kreeg de kunstcommissie de opdracht om, met name jonge, Utrechtse kunstenaars te ondersteunen door werk aan te kopen voor het pand en de tuin van de stichting. Al snel hebben we de grenzen van deze opdracht opgezocht, want wat is een Utrechtse kunstenaar? Moet die hier daadwerkelijk wonen, werken, geboren zijn, of gestudeerd hebben? Wij vonden het belangrijk om ons niet teveel te beperken, en kochten ook werk van Jacobien de Rooij en Frans Franciscus, die hier wel studeerden, lange tijd woonden, maar op het moment van aankoop uit Utrecht vertrokken waren. Ook hebben we een schilderij van de Ierse Mary Waters, die juist naar de provincie Utrecht is toegekomen. Daarnaast kwamen we er al snel achter dat het altijd goed is om jong talent te stimuleren, maar dat het minstens zo belangrijk is om kunstenaars te steunen die al ouder zijn, en verder in hun carrière zijn. Jong en nieuw is een soort hype in de kunsten, belangrijk is ook de kwaliteit van oudere kunstenaars te zien en te ondersteunen.

En wat voor soorten werken werden aangekocht?

Aanvankelijk was het adagium vanuit het bestuur om niet al te moderne kunst te kopen, geen nieuwe media, zoals videokunst, maar figuratieve schilderijen en beelden. De commissie heeft toch proberen te zoeken naar uiteenlopende kunstuitingen. Als je kijkt naar het vrouwenportret van Mary Waters dan zie je in eerste instantie een traditioneel schilderij, maar het is tegelijkertijd duidelijk eigentijds; in dit werk worden vragen gesteld over de relatie tussen fotografie en schilderkunst. Ik vind het belangrijk om niet alleen traditionele figuratieve kunst te verwerven, maar om vooral te zoeken naar werken die te maken hebben met wat op dat moment speelt in de hedendaagse kunst.

In hoeverre is de collectie een weerspiegeling van je eigen smaak?

Voor mij wordt een kunstwerk pas echt boeiend als het vragen oproept. Het moet nooit alleen om het plaatje gaan. Neem het 'Het Grote Geheugen' van Robbie Cornelissen. Hij tekent werelden die je aanvankelijk denkt te begrijpen. Veel van zijn werk gaat over architectuur; hier lijk je tussen gebouwen door te kijken. Maar het kan ook een bibliotheek zijn, je voelt dat in het werk van alles is opgeslagen, waarvan je hoopt het te kunnen ontsluiten door langer te kijken. Zijn werk heeft altijd ook iets vervreemdends. Als kijker wil ik me aangetrokken voelen, en me afvragen waarom hij of zij dat geschilderd, getekend of gebeeldhouwd heeft. Hoewel de kunstcommissie vooral figuratief werk heeft aangekocht, is er altijd meer gaande, dat kenmerkt de collectie. Kijk bijvoorbeeld naar 'De Helpende Hand' van Emile van der Kruk. Arm en been komen uit het niks en vinden verbinding en steun bij elkaar. Om je vraag te beantwoorden, een aantal werken in de collectie ligt dicht bij mijn smaak, echter de voorstellen voor aankoop kwamen altijd unaniem uit onze commissie voort, 'de smaak' van de andere commissieleden is daarom ook terug te vinden.

Ik geloof echt dat kunst mensen goed kan doen, aan het denken of voelen kan zetten

Is de collectie nu compleet?

Een complete collectie kun je het niet noemen. Per jaar hebben we twee à drie werken aangekocht. Nu zijn het gebouw en de tuin tamelijk vol en zoeken we andere manieren om kunstenaars te steunen. Zo vragen we jaarlijks een kunstenaar om voor één jaar een installatie in de gang en de directiekamer te maken. Het tijdelijke karakter geeft kunstenaars de mogelijkheid iets uit te proberen of een statement te maken. Hierdoor kunnen kunstenaars in onze traditionele werkomgeving werk laten zien dat je als een soort 'conversation piece' aan het denken zet. Het heeft installaties opgeleverd die soms verbaasden, soms vervreemdden en soms gewoon mooi waren om naar te kijken. Daarnaast hebben we mooie opdrachten mogen verlenen aan kunstenaars en vormgevers, die meer onder de categorie toegepaste kunst vallen, zoals een kroonluchter (Bernard Heesen), meubilair (Lotte van Laatum), servies (Frans Ottink) en bestek (Willem Noyons).

Wat wil je het fonds en de commissie voor de toekomst meegeven?

Het fonds kan kunstenaars de mogelijkheid geven om een plan uit te werken, of een publicatie te realiseren. Zo kunnen kunstenaars echt de vrijheid krijgen een plan uit te werken, zonder daarvoor in gelijke munt iets terug te hoeven doen. Dat vind ik ook zo mooi aan het K.F. Hein Kunststipendium, dat we gestart zijn. Maar sinds kort hebben we ook het Kunstparticipatieproject. Hiermee brengen we jonge kunstenaars en vormgevers in contact met sociaal-maatschappelijke organisaties. In hun gebouwen ontstaan in een samenwerking met de gebruikers kunstwerken onder de creatieve leiding van de kunstenaar. Het fonds moet kunstenaars die ruimte en vrijheid om te werken blijven geven.

Wat kunnen zulke initiatieven betekenen voor het culturele en maatschappelijke klimaat in Utrecht?

Het is mijn stellige overtuiging dat kunst een belangrijke en positieve rol in de maatschappij vervult. Deelnemen aan kunstuitingen en ervan genieten kan mensen bovendien verbinden. Een belangrijk gegeven in onze multiculturele samenleving. Een bijdrage aan een gezond klimaat voor kunsten is daarom van groot belang. Binnen de K.F.Hein Stichting heb ik me altijd ingezet de ogen geopend te houden, niet alleen voor ideeën en initiatieven van kunstenaars, maar ook voor hun zwakke en kwetsbare economische positie. Ik heb vaak mijn medebestuurders proberen te overtuigen van de grote waarde die het heeft om kunstenaars professioneel te ondersteunen. Wat de kunstcommissie betreft is het nu aan nieuwe en jongere mensen om aan het kunstbeleid inhoud en vorm te geven.

Suzanna de Sitter (Leeuwarden, 1955) studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Utrecht en behaalde haar doctoraal kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Naast een docentschap bij Culturele Studies aan de UvA en functies aan de Rijksacademie en bij de Boekmanstichting in Amsterdam, werkte zij in verschillende musea. Na Museum Fodor en het Van Goghmuseum werd De Sitter Hoofd Bureau Presentatie in het Centraal Museum in Utrecht in 1992. Hierop volgde het directeurschap van de Stichting Singer Foundation, waar het Singer Museum onder valt. Vanaf 2002 is Suzanna de Sitter actief als freelance Art Consultant met verschillende opdrachtgevers, zoals het Ministerie van OCW, Johannes Vermeer Prijs en Vereniging Rembrandt, en adviseert zij de Triodos Bank bij aankopen van kunst. De Sitter had zitting in vele besturen in de kunstwereld, waaronder Het Festival aan de Werf, De Utrechtse School, Josine de Bruyn Kops Fonds, Stichting Cultuur Inventarisatie en zij is sinds 1998 lid van het bestuur van het K.F. Hein Fonds.

Wat wil je met je werk vertellen?

Voor mijn project heb ik mensen van over de hele wereld uitgenodigd om foto's van vrienden- en familiegroepen op te sturen. Die foto's druk ik gezamenlijk af op etsplaten. Hierdoor ontstaan combinaties van foto's, die samen weer één beeld vormen. Wat ik wil benadrukken is dat mensen, hoe verschillende ze ook zijn, eigenlijk heel veel overeenkomsten hebben.

Waarom heb je op de oproep gereageerd?

Het stipendium was voor mij echt een uitnodiging iets te doen wat ik anders niet zou doen. Het stipendium moest aansluiten bij de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht en had als thema 'The art of making peace'. Ik ben erg geïnteresseerd in geschiedenis en voel een grote betrokkenheid met wat er in de wereld gebeurt. Ik woonde in Polen toen het daar nog politiek heel moeilijk was. Daar zag ik hoe de verschillen tussen oost en west in stand werden gehouden. Ik wil benadrukken dat mensen juist veel gemeenschappelijks hebben. Door de foto's van verschillende mensen van over de hele wereld te combineren ontstaat nieuw werk, alsof de mensen met elkaar in gesprek zijn. En als je bereid bent naar elkaars verhalen te luisteren, dan is dat al een begin van de vrede.

Waarom heb je voor grafische techniek gekozen?

Voor mij was het stipendium ook een mogelijkheid om een stap te maken in het grafisch vakgebied. Ik heb de foto's op zeer groot formaat afgedrukt op etsplaten in het grafisch atelier in Eindhoven. Het heeft me veel gebracht, ook aan informatie. Dat kan ik bijvoorbeeld weer overbrengen aan mijn leerlingen. Het maken van de afdrukken was veel en fysiek zwaar werk. Maar voor mij is het ook een soort meditatieve aangelegenheid. Mij geeft het bevrediging als ik na een dag in het atelier naar huis rij met twee afdrukken. En als dat een keer niet lukte, had ik vaak toch een heel mooie dag.

Wat betekende het werk en de tentoonstelling voor je?

Het was nieuw voor mij om mijn atelier uit te stappen en te vragen aan mensen "stuur een foto van je familie''. De fotografie heb ik ook echt gebruikt als onderdeel van mijn werk, ook dat had ik niet eerder gedaan. De nieuwe beelden die ontstonden riepen weer nieuwsgierigheid op en werden door verschillende mensen anders geïnterpreteerd en uitgelegd. Zo werd het werk weer een aanleiding voor een gesprek, en dat is eigenlijk de bedoeling. Een wezenlijk onderdeel van mijn werk is dat het vragen oproept en de verbeelding van mensen aanspreekt. Het is mooi als dat lukt.

Hans Laban studeerde aan de Akademie voor Beeldende Kunsten Artibus (HKU) in Utrecht en aan de Akademia Sztuk Pieknych in Warszawa, Polen. Hierna werkte hij bij het Grafisch Atelier Utrecht en de Afdeling Grafiek van de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Momenteel werkt Hans als docent aan de Akademie voor Kunst en Vormgeving St.Joost Breda in Den Bosch en als docent aan de Avans Hogeschool in Breda. In 2006 had hij een werkperiode in de studio van Malaspina Printmakers Society in Vancouver, Canada.

In bijna alle beelden die Hans van Lunteren maakt is er sprake van een dialoog tussen natuur en cultuur steeds die hij steeds vanuit een andere optiek en met andere materialen benadert. In de beelden die hij voor het project De Kast van de K.F.Hein Stichting maakte is het een samenspel tussen de natuurlijke wetmatigheid van droog zand en een mathematisch gevormde context.

In de kast van de hal zijn de kastplanken vervangen door glasplaten waartussen precies in het midden en recht boven elkaar zich in een (oneindig) repeterende stapeling kleine ronde piramidevormige bergjes droog zand bevinden. Het beeld in de kast van de directiekamer is gesloten van karakter. Donkerbruin gepatineerde cortenstalen platen sluiten de kast af op één gedeelte na, net onder het midden. Daar in die smalle binnenruimte van de kast stroomt uit een van boven komende, rechthoekig gevormde cortenstalen trechter droog zand dat een kleine ronde piramide vormt als een tot rust gekomen punt in de ruimte. Balans en verstilling zijn sleutelwoorden in de beleving van beide beelden.