Ooit was hier namelijk het Utrechtse postkantoor gevestigd, voordat het naar de Neude verhuisde. Later zat Museum Speelklok er, gevolgd door architectuurcentrum Aorta. In 2000 kwam het benedengedeelte in handen van het K.F. Hein Fonds Monumenten, dat het nu verhuurt aan twee maatschappelijk relevante bedrijven.

Het deels middeleeuwse pand, waar ooit kanunniken woonden, is in de 18e eeuw vernieuwd. Het kreeg toen een kostbare hardstenen gevel in rococo-stijl, één van de drie in Utrecht. Sindsdien was het een woonhuis voor notabelen, zoals Jan Frederik van Beeck Calkoen (1772-1811), hoogleraar en rector magnificus van de universiteit.

In 1867 werd de patriciërswoning verbouwd tot postkantoor. In het midden kwam een grote hal ('wachtkamer'). In de geblokt marmeren vloer zijn tegenwoordig, na het verwijderen van een laag vloerbedekking, de uitgesleten paden weer zichtbaar van de wachtrijen voor de loketten. Ook zijn er nog balkconsoles, gedecoreerd met een posthoorn, poststempel en het gevleugelde wiel van de spoorwegen (belangrijk voor het postvervoer).

De gietijzeren zuilen in de zaal aan de straatkant dateren ook uit de postale periode. Die ruimte diende als kantoor, naast een aparte bestellerskamer, directeurskamer en pakketpostruimte. Na een verbouwing in 1886 was er ook een kantoortje voor de Rijkspostspaarbank.

Twee musea

Met de groei van het briefverkeer en de komst van telefonie en giro verhuisden de posterijen naar de Neude. Het pand Achter de Dom werd in 1925 gekocht door de coöperatieve apothekersvereniging De Onderlinge Pharmaceutische Groothandel. Het voorhuis van buurpand nr. 12 werd er toen bij getrokken. In 1971 kwam het Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement vanuit een vleugel van het Catharijneconvent naar Achter de Dom 12-14, terwijl het nieuwe Museum voor Hedendaagse Kunst zich op de bovenverdiepingen vestigde.

Erg druk was het daar nooit, terwijl beneden de indrukwekkende draaiorgels en ingenieuze speeldozen drommen bezoekers trokken, zoals schoolreisjes en familie-uitjes.

In 1984 vertrokken de draaiorgels in een feestelijke optocht naar de Buurkerk. Het Museum voor Hedendaagse Kunst nam toen het hele gebouw in gebruik, in combinatie met een lunchcafé. Bij bezuinigingen ging dit museum op in het Centraal Museum.

In 1992 werden de bovenverdiepingen van Achter de Dom 14 verbouwd tot particuliere appartementen en de begane grond tot een bedrijfsruimte, naar ontwerp van architectenbureau Sluijmer en Van Leeuwen. Enkele jaren later vestigde zich het nieuwe Utrechtse architectuurcentrum Aorta op de benedenverdieping. Omdat dit centrum de huur moeilijk kon opbrengen, terwijl het wel erg ruim behuisd was, kocht het K.F. Hein Fonds Monumenten de begane grond aan en verdeelde deze in tweeën. In 2015 verhuisde Aorta naar een kleiner onderkomen in het Stadhuis (Ganzenmarkt-zijde).

Maatschappelijk ondernemen

In 2015 verhuisde Aorta naar het Stadhuis. In de ruimte met de gietijzeren zuilen is nu ontwerpbureau Kummer & Herrman gevestigd, dat werkt voor culturele opdrachtgevers als het Centraal Museum en uitgeverij Thames & Hudson. 'We genieten er nog elke dag van', vertelt senior-ontwerper Robin Sluijs. 'We zaten eerst in een pijpenla aan de Nieuwegracht, maar hier kunnen we hele groepen ontvangen, zoals klanten of studenten.'

De achterste helft rond de voormalige lokettenhal wordt sinds kort gehuurd door DutchSec. Deze maatschappelijk verantwoorde onderneming werkt met mensen van hoog niveau die elders moeilijk plaatsbaar zijn, zoals autisten, hoogbegaafden en schooluitvallers. Ze worden goed begeleid, waar nodig ook bij privé-zaken. Oprichters Bas Eikelenboom en Remco Verhoef — zelf afkomstig van de digitale recherche en uit de hackerscene — kozen bewust een bijzonder pand. Niet alleen omdat veel medewerkers per OV reizen, en ze graag midden in een studentenstad zitten, maar ook om de uitstraling. 'Wij zijn apart, anders dan andere security-bedrijven en dat willen we zichtbaar maken.' Ze organiseren ook workshops in de hal en begeleiden andere start-ups.

DutchSec doet veel met kunstmatige intelligentie en begon als 'oefenproject' de Dutch Artificial Art Gallery. Op Open Monumentendag (9 september 2017) lieten zij in de hal Utrechtse kunst zien die met algoritmes is gemaakt.

Dit artikel werd geschreven door Arjan den Boer en verscheen in augustus 2017 in DUIC in de bijlage De panden van het K.F. Hein Fonds Monumenten.