Jaya Pelupessy (Utrecht, 1989) onderzoekt de fotografie. Hoe een beeld in elkaar zit, kadrering en compositie, maar ook het technische proces. Hij ontleedt hoe we met beelden omgaan en maakt van zijn onderzoek nieuwe werken.

Pelupessy studeerde in 2013 af aan de HKU en won met zijn afstudeeropdracht het Steenbergstipendium, waardoor zijn werk meteen breed gezien werd. Hij had in 2016 een solo in FOAM en was in 2019 FOAM talent, waar een internationaal reizende tentoonstelling deel van uit maakte. Het werk dat hij met hulp van het K.F. Hein Stipendium maakte was te zien in een solo tentoonstelling in het Centraal Museum in 2021. Een nieuwe reeks werken met deze techniek was in 2022 te zien bij zijn Galerie Caroline O’Breen en op Paris Photo.

Tijd en tastbaarheid

In feite draait zijn werk om twee thema’s: tijd en tastbaarheid. Thema’s die geïnspireerd zijn door de enorme stroom beelden die dagelijks voorbij komt en hoe we daarmee omgaan. Iedereen heeft een camera op zak en de traditie van foto’s printen en inplakken is vervangen door scrollen door een eindeloze hoeveelheid digitale beelden. Pelupessy probeert in zijn werk te vertragen en fotografie weer tastbaar te maken.

Hij doet dit door niet het moment vangen, maar juist door een tussenstap vast te leggen. Ook een tussenstap in het proces. Zo werkt hij bijvoorbeeld met zeefdrukramen. Normaliter is het zeefdrukraam slechts een tussenstation, een vervoermiddel om het beeld over te dragen en te vermenigvuldigen, om meerdere prints te maken van hetzelfde beeld. In de handen van Pelupessy is het zeefdrukraam het uiteindelijke werk. Met lichtgevoelige emulsie in verschillende tinten legt hij beelden vast op het raam. Niet om ze daarna af te drukken zoals gebruikelijk, maar als eindstation. Het levert intrigerende gelaagde beelden op, mede door het half transparante doek op het raam. Deze techniek ontwikkelde hij mede dankzij het K.F. Hein Stipendium, dat hij in 2020 won.

De beelden waarmee hij werkt haalt hij uit de fotografiehandboeken die hij al jaren verzamelt. ‘Dat zijn foto’s die niet gemaakt zijn met een esthetische doelstelling, maar vooral functioneel zijn: ze leggen uit hoe fotografie werkt.’ In een andere serie fotografeerde hij karakteristieke objecten uit de studio: een reflectiescherm, een statief etc. Hij plaatste ze op een sokkel en maakte er een ‘portret’ van. In het uiteindelijke werk neemt hij dan ook nog de omgeving waar de foto komt te hangen mee. De wand en vloer van de expositieruimte keren in het beeld terug. Een verdubbeling die de blik verwart. Hiertoe bouwt hij maquettes waarin hij de omgeving van de foto nabootst, in het uiteindelijke beeld zie je dan niet alleen de foto maar ook de wand waar deze hangt. Een tijdrovend maakproces. ‘Dat is ook een manier om te vertragen. Ik heb niets met het klassieke idee van fotografie om het moment te vangen. Ik kijk meer naar hoe het werkt, naar het proces. Ik ben eigenlijk meer geïnteresseerd in alle tussenmomenten.’

Die werkwijze is een commentaar op hoe fotografie functioneert en hoe kunst functioneert. Hoe iets meteen allure krijgt als het op een sokkel wordt gezet en hoe de omgeving mede bepalend is voor een beeld. Het kijken naar beelden is zowel een onderdeel als een onderwerp van het werk.

Collage

De collage-methode gebruikt hij niet alleen in het beeld zelf, in de combinatie van verschillende beelden en tijdstippen, maar ook in de techniek. Hij ontleedt het werkproces en zet het op een nieuwe, andere manier weer in elkaar. De veelheid van de huidige beeldcultuur zet hij daarin op pauze en technieken die gemaakt zijn voor reproductie zet hij in voor een uniek werk. Ook mixt hij digitale en analoge technieken. Voor Flatten Image (2019) bouwde hij zelf een camera en voegde hij abstracte vormen die bekend zijn uit Photoshop toe aan een stilleven, dat hij ook in verschillende composities in een beeld vastlegde. Meerdere momenten over elkaar heen dus.

En in de installatie RGB-Birds (2021), die hij eveneens na het stipendium maakte, deconstrueert hij het beeld van een film in drie verschillende kleurlagen die hij vervolgens over elkaar heen projecteert. Drie verschillende vogels filmde hij hiervoor in zijn studio. Het zijn vaak arbeidsintensieve werken, waarin hij zelf veel bouwt en onderzoekt. Die vertraging in het proces is precies wat hij prettig vindt.

In een volgende fase ziet hij de collage weer op een andere manier voor zich: in het combineren van verschillende beelden tot tweeluiken, drieluiken of meer zelfs nog. En in een groter formaat. ‘Ik ben benieuwd wat schaalvergroting voor het werk doet.’

Jaya Pelupessy won in 2020 het K.F. Hein Stipendium en presenteerde in 2021 zijn expositie Manufactured Manual in het Centraal Museum. Dit interview is geschreven door Marjolein Sponselee in 2022.