De komende tijd blikken we terug op de vele kunstenaars die we door de jaren heen hebben ondersteund. We gaan met ze in gesprek over waar ze nu zijn en wat de steun van het K.F. Hein Fonds hen heeft gebracht. Lees hier het verhaal van Stef Veldhuis.

In het atelier van Stef Veldhuis hangen post its, printjes en aantekeningen aan de muur.  Voor elk project een zwerm die langzaam uitdijt. Elk project begint bij hem met het verzamelen van informatie. Pas daarna komt de rest.

Veldhuis studeerde aan het conservatorium in Utrecht en componeerde diverse stukken zoals Music by Oceans en Sound of the North Sea, maar zijn nieuwsgierigheid reikte verder: ’Sommige dingen die ik wilde onderzoeken, lieten zich niet vertalen in klank.’Geluid bleek niet genoeg voor wat hij wilde zeggen.

In Japan verbleef hij in een residency met beeldend kunstenaars en er ging een luikje open naar die manier van werken. In een werkperiode daarna bij Buitenplaats Doornburgh in Maarssen - waar de focus lag op de combinatie van kunst en wetenschap - kreeg hij van toenmalig directeur Joanna van Dorp de gelegenheid dit verder te onderzoeken én te laten zien in een solotentoonstelling. Een belangrijk moment zegt Veldhuis. ’Dat je van mensen het vertrouwen krijgt om dat te doen, zonder dat ze weten hoe het resultaat zal zijn is heel waardevol’

Niet volgens plan

Stef Veldhuis (1992) doet veel research en houdt van het werken in residencies; vooral omdat je dan een geconcentreerde periode aan één onderwerp kunt werken. Een nadeel is wel dat je vooraf een plan op papier moet zetten. Soms gaan dingen immers niet volgens plan. Zo was het ook met de reis naar Taiwan die hij deels met steun van het K.F. Hein Fonds maakte. Hij was daar uitgenodigd door Yi-Hsuan Peng, een van de kunstenaars die hij in Japan had ontmoet.

Veldhuis had het idee iets te doen met het beeld dat in de media van Taiwan bestaat en de toenemende agressie van buurland China. Ter plaatste bleek dat dit voor de lokale bevolking minder urgent was dan hij dacht. Vrijwel dagelijks vlogen straaljagers over vanuit China, maar de inwoners zagen het vooral als een blaffende hond die niet bijt. Het concept dat Veldhuis in gedachten had strookte niet met de lokale realiteit, hij moest omschakelen. ‘Dat kostte me wel wat tijd. Het plan stond immers op papier en ik had het gevoel dat ik het dan ook zo moest doen. Maar na een paar weken was duidelijk dat het niet zou werken.’ Hoe dan verder?

‘Ik maakte altijd veel geluidsopnamen tijdens mijn wandelingen en na een tijdje gingen de honden me opvallen. Veel mensen in Taiwan hebben een hond. Om zich te beschermen tegen indringers, maar er is ook een mythe dat honden aardbevingen kunnen aanvoelen en aangezien Taiwan op een breuklijn ligt, vinden die daar regelmatig plaats.’ Een nieuw plan ging zich daarop toespitsen. Hij nam blaffende honden op en experimenteerde met voor de mens niet hoorbare tonen en trillingen.

De honden in Taiwan zijn geen lieverdjes. Daar schijnen de Nederlanders deels aan te hebben bijgedragen vertelt Veldhuis. Op wat toen nog Formosa heette had de VOC in de 17e eeuw een handelspost. De Nederlanders die daar verbleven hielden van jagen, maar de honden op Formosa waren daar minder fanatiek in. Daarop hebben de kolonisten bewust met de meest agressieve honden gefokt om een betere jachthond te krijgen. De meer zachtaardige honden werden afgemaakt. Reden waarom de honden in Taiwan agressie nog steeds in het bloed hebben.
Na drie maanden in Taiwan kwam alles samen. Van keramiek maakte Veldhuis agressief ogende hondenkoppen en verwerkte deze in een installatie met geluid van de honden en van trillingen in de aarde. De hondenkoppen gemaakt van klei uit diezelfde aarde. Het is een gelaagd werk dat typerend is voor wat hij doet: veelzijdig, multidisciplinair en met veel research en wetenschappelijk onderzoek als basis.

 

Gelaagd

Niet-menselijke intelligentie en de wijze waarop de natuur reageert op acties van de mens zijn een favoriet thema van Veldhuis. Zo doet hij nu onderzoek naar de Silbersee, een niet-natuurlijk meer in Duitsland, dat is ontstaan door giflozingen. Ondanks het gif is daar toch een microbioom ontstaan. Hoe doet de natuur dat? Zo’n vraag kan het begin zijn van een nieuw werk.

Voor Oerol maakte hij in 2020 een Waddenorgel dat ‘bespeeld’ werd door een mossel. De hartslag en de beweging van de mossel bepaalden hoeveel lucht er door de orgelpijpen ging. Het werd een mossel omdat die in de wetenschap gebruikt wordt als biosensor, om te meten hoe het met de kwaliteit van het water gesteld is. ‘Mosselen filteren het water voor voedsel en daardoor vind je in de mossel alle stoffen terug die in het water zitten, als een soort archief. Ze doen dat nauwkeuriger dan meetinstrumenten die de mens maakt. En toch zien we de mossel niet als een intelligent wezen.’ Het resultaat is een ontroerend geluid, dat op Oerol klonk uit gigantische orgelpijpen. Veldhuis: ‘Een kerkorgel is het grootste instrument dat je kunt bedenken, bewust zo ontworpen omdat het bedoeld is om te spelen voor een god.’ Een sterk contrast met de kleine mossel.

Het is duidelijk: er zit veel kennis achter elk werk dat Veldhuis maakt. Hij werkt dan ook vaak samen met wetenschappers. Dat deed hij als musicus en doet hij nog steeds. Hij kan zo nog een paar onderwerpen opnoemen die hij verder wil onderzoeken, bijen bijvoorbeeld hebben ook zijn interesse. En het fenomeen archief: hoeveel energie we als mensen besteden aan archiveren en bewaren.

Geluid komt als vanzelf in vrijwel elk werk voor. De kennis en expertise die hij op dat gebied in huis heeft is daarbij heel waardevol. Inspiratie komt uit wat hij leest en tegenkomt, research voor het ene project leidt zo soms ook weer tot een volgend onderwerp. Hoe het eindresultaat zal zijn weet hij vooraf niet. ‘Het begint altijd met woorden, pas daarna komen beelden.’ Statisch zijn die beelden vrijwel nooit. ’Wat gebleven is uit de muziek is tijd. Het moment zit nog in het werk. Het is nooit één stilstaand beeld.’

Meer over Stef Veldhuis:
Website
Instagram

Dit interview is geschreven door Marjolein Sponselee in 2024.