‘Houd rust en span u niet teveel in.’ Dit advies kregen kankerpatiënten tot het begin van deze eeuw meestal tijdens en na hun behandeling. Nu, twintig jaar later, ligt er een indrukwekkende berg publicaties die laat zien dat het voor (ex)patiënten juist heilzaam kan zijn om flink te bewegen. Volgens Anne May, onderzoeker in het Julius Centrum, UMC Utrecht, is de tijd rijp om de onderzoeksresultaten in praktijk te brengen.

“Onze belangrijkste drijfveer is dat we het jarenlange onderzoek nu echt naar de patiënt willen brengen”, zegt Anne (universitair hoofddocent). Samen met promovendus Anouk Hiensch en universitair docent Evelyn Monninkhof zet ze, met steun van het K.F. Hein Fonds, via het Utrechts Universiteitsfonds, een netwerk van oncologisch gespecialiseerde fitnesscentra in de regio Utrecht op.

Lobby

“Bij de eerste onderzoeken waren oncologen nog niet zo betrokken. Ik heb enorm moeten lobbyen. Ook onder fysiotherapeuten. Dat je pittige testen ging doen waarin patiënten tot het uiterste gaan - ook tijdens zware chemotherapie - moest ik in het begin wel goed uitleggen en onderbouwen. Nu vraagt niemand daar meer om.

Intensief bewegen

Inmiddels hebben we heel veel bewijs dat intensief bewegen goed is voor kankerpatiënten. Zo kan het de algehele fitheid vergroten en vermoeidheid verminderen. Maar vaak nog wordt er niet of alleen tijdelijk gesport, bijvoorbeeld bij een oncologisch fysiotherapeut. De vraag is: wat doen mensen nadat het medische programma eindigt? We hopen met dit project een link te maken naar de fase buiten het medische circuit, door fitnesscentra de scholing te bieden die nodig is om met de doelgroep te kunnen werken. Zo kunnen (ex-)patiënten laagdrempelig (blijven) bewegen in een reguliere omgeving, maar wel mét professionele begeleiding.”

Leven met gevolgen van Kanker

Anouk werd als bachelorstudent tijdens een college over bewegen bij kanker gegrepen door het onderwerp. “Er zijn steeds meer kankerpatiënten die langer overleven en dus ook langer leven met de gevolgen van kanker. Dat je door iets relatief simpels als bewegen zoveel kunt bijdragen aan iemands welzijn, is fantastisch en daar werk ik graag aan mee.

Fitnessinstructeurs

We hebben al bij een aantal fitnessscholen verteld over het project en instructeurs uitgenodigd bij het Julius Centrum. De reacties zijn heel positief. Fitnessinstructeurs hebben doorgaans al kennis van de algemene trainingsleer. Maar werken met kankerpatiënten vereist specifieke kennis. Welke soorten kanker zijn er? Hoe ontstaat het? Wat voor bijwerkingen kan een behandeling hebben? Het is ook belangrijk dat trainers op de hoogte zijn van rode vlaggen en weten wanneer ze moeten doorverwijzen naar bijvoorbeeld een revalidatiearts.”
Anne: “Tegelijkertijd zijn trainers door gebrek aan kennis vaak te voorzichtig. Wij kunnen ze meegeven dat de meest effectieve programma’s uit ons onderzoek best pittig zijn en dat het dus oké is om patiënten te stimuleren om door te gaan.”
Evelyn: “Dan weet een trainer dat als iemand zegt: ‘ik ben echt verschrikkelijk moe’, je zo iemand niet gelijk naar huis moet sturen. Want die kankergerelateerde vermoeidheid kan juist positief beïnvloed worden door training. Je moet niet overtraind raken, maar je mag wel een prikkel krijgen. Wij als onderzoekers zijn niet in een positie om patiënten te stimuleren om tijdens de behandeling te gaan sporten. Hun behandelend arts kan dat wél.”
Anne: “Met presentaties op onder meer symposia blijven wij artsen ook aansporen om patiënten te adviseren om te gaan sporten.”
Anouk: “Veel fitnessinstructeurs zien ons programma als een uitkomst. We vragen ze ook wat zij graag terug zouden zien in de scholing die we gaan bieden. Een mooie wisselwerking dus.”

Scholing

Anne, Anouk en Evelyn gingen op zoek naar iemand die de cursussen aan fitnesstrainers structureel op zich zou kunnen nemen. En die vonden ze in Michel Meijers, die zelf al het programma ‘trainen met kanker’ had ontwikkeld om mensen op te leiden tot oncologisch fitnessinstructeur. Anne: “Heel fijn dat Michel de scholing gaat trekken, want wij zijn natuurlijk onderzoekers en geen fitnesstrainers. We hebben zijn cursus zelf ook gevolgd en vullen hem aan met kennis uit ons onderzoek. Op deze manier komt de investering ten goede aan een programma dat ook zonder ons kan blijven bestaan en is er straks een nieuw, vanzelfsprekend kanaal voor (ex)patiënten, zonder dat ze zelf energie hoeven steken in uitzoeken waar ze terecht kunnen om te sporten.”

Het Utrechts Universiteitsfonds onderhoudt ook relaties met andere vermogensfondsen. Een bijzondere band is er met het K.F. Hein Fonds. Dit fonds steunt projecten in de regio Utrecht op het gebied van cultuur, maatschappelijk werk, podiumkunst, volksgezondheid, natuurbehoud en monumentenzorg. Het Utrechts Universiteitsfonds draagt bijzondere projecten van de Universiteit Utrecht voor die passen bij de doelstelling van het K.F. Hein Fonds. Zo steunde het fonds in 2018 onder meer Incluusion, Festival Europa en het universitaire muziekfestival UUnited.

Het K.F. Hein Fonds ondersteunt wetenschappelijk onderzoek via het Utrechts Universiteitsfonds. Dit artikel verscheen in het Jaarverslag 2018 van het Utrechts Universiteitsfonds. Auteur: Hanneke Olivier (UU).