Dit jaar ontwerpen zes kunstenaars/ontwerpers een vlag voor de gevel van het K.F. Hein Fonds. Een bijzondere opdracht die zes totaal verschillende vlaggen als resultaat heeft. Grafisch vormgever Jorien Kooistra ontwerpt de zesde en laatste vlag. Zij werd voorgedragen door Marie-José Wessels. Haar ontwerp siert in november en december de gevel van het pand aan de Maliesingel. 

We ontmoeten elkaar in een kleurrijke ruimte in De Bilt. In een oud zijsteegje van de Dorpsstraat bevindt zich het huis, het atelier en de vintage kledingwinkel van Jorien Kooistra. Naast haar werk als grafisch vormgever is de winkel haar passie. Hiermee draagt ze haar principes uit over hergebruik van kleding, bewustwording van koopgedrag en de kledingindustrie.              

Vrijheid in opdracht 

Marie-José leerde Jorien jaren geleden kennen toen ze een bundel met gedichten van haar moeder samenstelde en de hulp van een grafisch vormgever nodig had. Een gemeenschappelijke vriendin verwees haar naar Jorien. Toen ze door het K.F. Hein Fonds werd gevraagd iemand voor te dragen voor het ontwerpen van de vlag, vond ze dit passen bij iemand die grafisch werkt. ‘Omdat Jorien naast het ontwerpen en vormgeven ook veel werkt met stof vanwege haar kledingwinkel, vond ik haar hiervoor heel geschikt.’

Hoewel het voor Marie-José een logische keuze was, twijfelde Jorien in eerste instantie. ‘Ik heb Fine Art gestudeerd, maar ben afgestudeerd in de grafische kant. Ik ben gewend in opdracht te werken, dit is veel vrijer en meer autonoom.’ Maar toen het K.F. Hein Fonds belde, wist ze dat ze een ontwerp zou kunnen maken dat naadloos zou aansluiten bij haar werk als ontwerper en als eigenaar van de winkel. Haar principes over hergebruik van kleding en de herwaardering daarvan zouden een rol gaan spelen in het ontwerp.

Jorien ziet zichzelf niet als beeldend kunstenaar. De nuchterheid en bescheidenheid waarmee ze over haar werk en over het kunstenaarschap praat kenmerken haar. ‘Ik ben grafisch ontwerper. Ik heb beeldhouwen geprobeerd, maar het autonome werken was niets voor mij. Het werken in opdracht, met een kader waarbinnen ik mijn eigen ontwerp kan maken, past veel beter bij me.’ Als vormgever heeft ze veel vrijheid binnen de opdrachten, wat resulteert in ontwerpen die ondanks de diverse opdrachtgevers een duidelijke eigenheid hebben. Haar werk is vaak kleurrijk en sprekend, zonder veel details die van de essentie afleiden. Helder en kernachtig: dat zijn de kenmerken die als een rode draad door haar werk lopen.

Grote lijnen

Marie-José is beeldhouwer. Ze maakt overwegend figuratief werk, waarbij portretten en dieren geliefde onderwerpen zijn. Recent overwoog ze met beeldhouwen te stoppen omdat het zware werk zijn tol eist. ‘Maar daar werd ik zo chagrijnig van. Ik besloot toch door te gaan, en nu sta ik weer met een grote glimlach in mijn atelier.’ Is er een link tussen het werk van beide kunstenaars? Er is in ieder geval sprake van wederzijdse bewondering en begrip voor elkaars werk. Marie-José: ’We doen hele andere dingen, maar we zijn allebei kijkers. Het is fijn als Jorien meekijkt met mijn werk als het gaat om de grafische verwerking ervan, bijvoorbeeld voor de foto’s op de website. Ze is eerlijk en helder. Met helder bedoel ik dat ze altijd de grote lijnen ziet, ze neuzelt niet.’ De kern van het werk van Marie-José zit ook niet in eindeloos uitgewerkte details, maar in de ziel die erin zit. ‘Ik werk soms heel klein en gedetailleerd, bijvoorbeeld als ik een penning maak. Maar eigenlijk houd ik vooral van ruim, van groot. Dat je met de hele beweging van je arm aan het werk bent.’ De grote lijnen zijn ook voor Jorien belangrijk: de kern van een idee te vangen en onnodige elementen weg te laten.  

Statement aan een vlaggenstok

In het ontwerp voor de vlag kiest Jorien voor een helder beeld. ‘Ik heb in het proces steeds dingen geschrapt tot voor mij de kern overbleef. Ik wilde dat het echt een autonoom, op zichzelf staand beeld zou worden.’ Hergebruik en recycling zijn actuele en urgente onderwerpen. Wat er misgaat in de kledingindustrie hoeft ze niet te vertellen, meent Jorien, dat weten mensen wel. Maar het belang van hergebruik en haar enthousiasme daarvoor, wil ze wel delen in het ontwerp. Op de vlag wordt een foto gedrukt van iemand die een spijkerbroek over het hoofd lijkt te willen aantrekken. De witte letters ‘Re’ verwijzen naar de recycling van kleding. De rode rok van de persoon op de foto maakt de link naar het klassieke kleurenpalet van de Nederlandse vlag compleet. Het beeld is in alle eenvoud ook vervreemdend. De spijkerbroek op het hoofd geeft de suggestie dat de foto andersom afgedrukt is: de broekspijpen zou je verwachten aan de onderkant. Het begin en het eind van het beeld, de boven- en de onderkant, zijn moeilijk te onderscheiden. Het refereert aan de circulaire beweging die ontstaat wanneer kleding wordt hergebruikt. Ook de vlag zelf moest natuurlijk bij dat concept passen. ’Dat het ontwerp op gerecycled materiaal gedrukt zou worden, was voor mij echt een vereiste. Anders zou het niet kloppen.’ Het wordt gedrukt op ‘Petflag’, 100% gerecycled materiaal gemaakt uit plastic flessen.

In 2020 viert de kunstcommissie van het K.F. Hein Fonds het 20-jarig bestaan met zes bijzondere kunstopdrachten. Zes kunstenaars en vormgevers uit de provincie Utrecht worden uitgenodigd een vlag te ontwerpen voor aan de vlaggenmast aan de voorgevel van het pand van het K.F. Hein Fonds, aan de Maliesingel 28 te Utrecht. Vanaf januari is steeds een vlag gedurende twee maanden te zien. Bijzonder: de kunstcommissie selecteert de makers niet zelf, maar vraagt kunstenaars en vormgevers waar het fonds in het verleden mee gewerkt heeft om iemand voor te dragen om de vlag te ontwerpen.

Jacomijn van Kempen van Lucy in de Lucht interviewde voor uitLeven! Jorien Kooistra en Marie-José Wessels over de vlag die Jorien ontwierp voor het K.F. Hein Fonds.