Frances Rompas reisde in september 2022 met het K.F. Hein Reisstipendium naar Indonesië om te onderzoeken of zij door terug te gaan naar 'het moederland' de connectie met haar voorouderlijke Tontemboanstam weer kan vinden. Ze wil het landschap voelen en grijpen in beeld; een naaktportret maken van het landschap. Haar ervaringen en observaties deelt ze in een aantal blogs op onze website.

Blog # 3 - Er zit een kracht in de berg

Ik stel scherp op de klapperboom waarnaast ik wil staan en druk op record. Je ziet mij het beeld in lopen. Ik draag de sarong waar ik ook mijn kindje in wikkelde toe hij net geboren was. In mijn hand een trosje bananen. Die zijn van hier. Ik kocht ze eerder aan de kant van de weg, bij een simpel bamboe stalletje van een oude tengere man met weinig tanden. De zoomlens staat op zo’n 50 mm, en in beeld zie je een stuk land met wat gelige lage bosschage met strakke verticale lijnen van de klapperbomen, waarvan het merendeel het beeld vult. Ze dragen trossen groene kokosnoten. Achter de klapperbomen stijgt langzaam gelijke hoeveelheden witte rook op. Ik sta links van het midden en kijk naar de camera. Ik trek een banaantje open en eet het op.

Net buiten beeld staat de brommer van de boer die achter mij bezig is met zijn koe. Hoewel ik me probeer te concentreren om dit zogenaamde performatieve videobeeld te maken baal ik ervan dat de brommer staat te ronken. Te gek dat de boer het ding uit beeld wilde rijden, maar had hij niet even de motor uit kunnen zetten? Ik neem een paar stappen en merk dat het ronkende geluid helemaal niet van de brommer vandaan komt, maar van zo’n zes meter verder. Daar, in de grond, zie ik een soort van grote mierenhoop. Maar dan wit, met een grote opening. Ik loop er op af en kijk recht de aarde in.

Mr Maikel

We zijn bij één van de vele warmwaterbronnen. Mr Maikel bracht mij hier; mijn driver, local guide en levende encyclopedie over de Minahasa. Hoewel ik eerder het plan had een auto te huren en zelf door het landschap te rijden, bleek het zowel veiliger als goedkoper om een driver huren. Dat was maar goed ook. Een goede gids blijkt onbetaalbaar. Het Minahassische landschap is namelijk zo rijk dat, als je naar een warme bron wil, je kan kiezen uit veel verschillende soorten en plekken. Maikel weet waarom ik naar de Minahasa kwam, mijn zoektocht, en kan mij heel specifiek wegwijs maken. Terwijl hij de slingerende weg volgt, volbeladen vrachtwagentjes inhaalt en scheurende tegenliggers weg toetert, probeert hij zo goed mogelijk antwoord te geven op mijn vele vragen. Met elke tocht die we maken weet ik niet alleen steeds beter de weg, maar snap ik ook steeds meer van het landschap zelf. Haar adembenemende schoonheid. Maar ook, de onuitputtelijke kracht die er werkelijk schuilt.

 

Het landschap zweet

Er zit warmte in de grond. Warme bronnen, fumarolen, stomende watervallen, kokende hotpots, ronkende modderpoelen. Ik schreef eerder al over Lumimu’ut. Zij zou onze oermoeder zijn. Het blijkt dat taalkundig haar naam te herleiden is uit dit landschap. Lu’ut betekend zweet, en Lumimu’ut zou voor zwetende aarde staan. Er kan verondersteld worden dat de mythe van Lumimu’ut, waarin ze bevrucht raakt door de westenwind, een poging is geweest van de oorspronkelijke bewoners om de natuurverschijnselen van dit land te kunnen duiden. Zo logisch weer, ook zij bevroegen het landschap. Zie haar liggen. Glooiend zwetend gebergte. ’s Ochtends baart ze de zon (haar zoon Toar) om hem ’s avonds weer tot zich te nemen.

De eeuwenoude gedachte dat de bronnen uit dit vulkanisch landschap heilzaam werken klopt. Maar minder mystiek dan het overkomt. Er zit een kracht in de berg. Als ik de wetenschappelijke literatuur er op na sla begrijp ik dat onder de streek van mijn voorouders uit de diepte een opwaartse vulkanisch-hydrothermale activiteit beweegt dat resulteert in geweldige geothermische manifestaties bovengronds. Stoom, zwavel, magma dicht tegen het landoppervlak. De hele noordarm van Sulawesi haalt haar elektriciteit van binnenuit. Echt. Er wordt stroom gewekt uit de stoom, volledig duurzaam. Ik vind het mooi. Een hedendaagse ontwikkeling uit een oude tribale gedachte.

Klik, zoom out camera

Ik vertel Mr Maikel wat ik in de grond gevonden heb. Hij snapt direct wat ik bedoel en loopt met me mee. Hij pikt een dunne stuk van de grond en begint in het gat te porren. Ik moet kijken. Uit het stomende, gorgelende hol pruttelt een egaalkleurig witte modder. Rook ontsnapt. Een zoetige zwavellucht. Mr Maikel haalt de stok langs de kant omhoog en een witte kleiachtige klont hangt aan het uiteinde. Met zijn vinger smeert hij een lik over zijn onderarm en verteld over hoe sommigen het als gezichtsmasker gebruiken. Dat zou goed zijn voor de huid. In laten drogen en daarna afspoelen. Zo leuk dit. Dit bedenk je niet. Mr Maikel vertelde eerder al dat ’s middags de boeren die nu op het land werken naar deze plek komen om te baden in de warmwaterbron. Zo authentiek. Maar, dit gebruik kan ik nu ook artistiek rijmen met eerdere beelden die ik maakte: het iconische portret waar ik met gekraakte paarse verf mijn kleur en etniciteit bevraag. Dus verzet ik het statief en begin dit nieuw geleerde ritueel te filmen. En, terwijl ik met trekkend gezicht in de camera kijk kan ik mijn lach niet inhouden. Waar voorheen de dingen nog fragmentarisch voelde kan ik nu alles met elkaar verbinden. Natuur, identiteit, authenticiteit, moeder, grond, lucht, voeding, een krakend masker, een brommend landschap. Ik weet dat het goed gaat komen met mijn verhaal.

Wordt vervolgd.

Volg mij tijdens mijn ontwikkelreis naar De Minahasa via instagram @ro.frances