Een jaar na hun residency in de Botanische Tuinen zitten de fotografen Jasper Zijlstra en Jeroen Verschoor opnieuw in de tuin voor een gesprek. Na hun verblijf van drie maanden in 2021 hebben ze hun onderzoek voortgezet in een nieuw project. 

Al tijdens de residency raakten ze gefascineerd door het onderzoek dat Dr. Martina Huber deed naar het aanpassingsvermogen van rijstplanten. Door de veranderingen in het klimaat is het wenselijk te onderzoeken welke rijstsoort zich beter kan aanpassen aan concurrentie van onkruid en omgeving. De samenwerking met Huber beviel zo dat Zijlstra en Verschoor besloten deze voort te zetten en haar onderzoek verder te volgen. Zodoende zijn ze nu op de faculteit biologie, afdeling plant ecofysiologie neergestreken. Daar verkennen ze de mogelijkheden om wetenschappelijk onderzoek te verbeelden, zowel de onderzoeksvraag als de methode. ‘We zetten de vertelkracht van fotografie in om de kloof tussen wetenschap en maatschappij te dichten. De esthetiek van de foto’s maakt het onderzoek toegankelijk.’ 

Het verhaal van de wetenschap

Verschillende stappen in het onderzoek van Huber leggen zij op een vrije manier vast. Niet wetenschappelijk, maar verhalend, al blijven ze dicht bij de waarheid. ‘We smokkelen niet. We hadden het verhaal misschien ook met twee plantjes kunnen vertellen, maar hebben alle 84 plantjes uit het onderzoek gefotografeerd. Daarin zie juist ook goed hoe wetenschap werkt: dat gaat ook om die hoeveelheid en de herhaling en de tijd die het kost. Vier volle werkdagen hadden we nodig voor de foto’s.’ In de fotoserie die het oplevert zie je de plantjes groeien, elk op zijn eigen manier. De een leunt wat meer naar links, de ander naar rechts of gaat juist recht omhoog. Geen plant is hetzelfde. Een van de dingen die ze ook tijdens het verblijf in de botanische tuin al signaleerden: planten zitten veel slimmer in elkaar dan je op het eerste gezicht ziet. 

In het project Losbladig dat ze tijdens hun residency in de Botanische Tuinen uitvoerden stond de verhouding tussen kunst, ecologie en duurzaamheid centraal. Ze verzamelden een collectie bijzondere planten vanuit dit perspectief. Deels door in de tuin te wandelen en zich te laten leiden door wat ze zagen, deels door veel te lezen over welke eigenschappen van planten bruikbaar zijn in de geneeskunde en in de wetenschap. Het resultaat was een kleurrijke losbladig kaartensysteem waarin al die aspecten aan bod kwamen: de bijzondere vorm en eigenschappen van een plant, de kleuren en de wetenschappelijke context waar ze deel van uitmaakten. De foto’s deden ook het publiek op een nieuwe manier naar planten kijken.

Wisselwerking

Bij de faculteit biologie vind hun werkwijze een goede voedingsbodem. De wetenschappers die daar onderzoek doen zien wel wat in de vertaalslag die Zijlstra en Verschoor maken. Een goede foto maakt zelfs heel abstracte onderzoeken meer inzichtelijk. Zijlstra en Verschoor onderzoeken op hun beurt de mogelijkheid deze aanpak verder te brengen. Zouden ze met meerdere wetenschappers kunnen samenwerken op deze manier, om hun onderzoekswerk te verbeelden? Wellicht ook op andere afdelingen of andere faculteiten. Daarnaast proberen ze het werk binnen de fotografie onder de aandacht te brengen, op fotofestivals en via open calls, want ze willen het graag breder laten zien. En een fysieke vorm geven, want tot nu toe bestaan deze nieuwe beelden alleen digitaal. ‘Bij de residency in de botanische tuinen hadden we budget om dingen te maken, nu is dat er niet.’ Het hele traject doen ze op dit moment voor eigen rekening, elke week zijn ze een dag op de faculteit om aan het project te werken. Deels om hun netwerk uit te breiden, deze werkwijze verder te ontwikkelen en er financiering voor te zoeken, deels om nieuwe beelden te maken. 

De samenwerking die ze in de botanische tuin zijn gestart is zo goed bevallen dat ze het hebben geformaliseerd als een vennootschap. Ze hebben allebei een part time baan en het verhaal van de wetenschap vertellen is hun vrije speeltuin daarnaast. Daar valt nog veel in te ontdekken. Ook voor de wetenschappers, die niet altijd deskundig zijn in beeld, maar dat wel kunnen gebruiken in hun verhaal. Jeroen Verschoor: ‘Vaak moeten ze zelf ook hun onderzoek vastleggen in foto’s, maar missen de kennis om dat echt goed te doen, waardoor het meer tijd kost en er minder professioneel uitziet. Ook daarin kunnen we ondersteunen, goed beeld kan het aantrekkelijker maken om wetenschappelijke artikelen te lezen.’

En andersom leren zij dingen van de wetenschappers. De manier waarop een van hen de planten fotografeerde voor haar onderzoek, inspireerde de fotografen om deze techniek voor hun eigen werk in te zetten. Een vruchtbare kruisbestuiving dus deze uitwisseling.

Jeroen Verschoor en Jasper Zijlstra werkten in 2021 drie maanden lang in opdracht van het K.F. Hein Fonds in residentie bij de Botanische Tuinen Universiteit Utrecht. Dit interview is geschreven door Marjolein Sponselee in 2022.

Ook geïnteresseerd in een residency gericht op kunst, duurzaamheid en ecologie? Samen met Het Groene Huis Amersfoort bieden wij half augustus tot half oktober 2023 een residency aan. Klik hier voor meer informatie.