Januari 2020

Geen leeuwen, geen mensen, maar leeuwmensen spelen de hoofdrol in het laatste project van fotograaf Daan Paans. Binnenkort pronkt het in de nieuwe bibliotheek aan De Neude. Paans is een van vijf kunstenaars die zijn uitgenodigd om de bibliotheek met kunst te vullen.

Vijfhonderd jaar geleden maakte Albrecht Dürer een houtsnede van een neushoorn. Een exotisch dier waarover hij wel had gelezen, maar dat hij nooit had gezien. Zijn afbeelding, die de werkelijkheid naar omstandigheden nog aardig benaderde, werd lange tijd voor waar aangenomen en heeft zich inmiddels genesteld in ons collectieve brein. ‘Realistisch of niet’, vertelt kunstenaar Daan Paans, ‘een “ver-beelding” is altijd een verandering, die de werkelijkheid een andere gestalte geeft. Tekeningen, beelden, foto's – al deze nieuwe interpretaties beïnvloeden stukje bij beetje ons beeld van de wereld.’ Paans onderzoekt dit fenomeen en zet het naar zijn hand. Beelden uit alle tijden en werelddelen brengt hij samen in zijn werk.

Leeuwmensen

Het project voor de nieuwe bibliotheek begint bij een langwerpig ivoren beeldhouwwerk, 38.000 jaar oud, gevonden in een grot in Zuid-Duitsland. ‘Voor zover we weten is dit het oudste sculpturale werk ooit gemaakt. En de allereerste verbeelding van een leeuwmens’, vertelt Paans. Leeuwmensen, legt hij uit, zijn beelden waarin mens en leeuw verenigd zijn. ‘Kijk maar naar deze “Löwenmensch”. De kop is onmiskenbaar van een leeuw, maar het lichaam staat rechtop en heeft armen en benen net als wij.’ Paans toont een boek, dat straks onderdeel wordt van zijn installatie in de bibliotheek. Tal van leeuwachtige mensfiguren zijn erin verzameld. De alleroudste Löwenmensch natuurlijk, de beroemde Egyptische sfinx, maar ook hedendaagse varianten uit mangastrips en science-fictionfilms. ‘Enerzijds is de diversiteit van al deze leeuwfiguren fascinerend. Maar wat mij ook opvalt, zijn de sterke overeenkomsten tussen beelden die vaak duizenden jaren of mijlen van elkaar liggen.’

Samenstelling

‘Veel historische beelden van leeuwmensen bevinden zich in musea’, vervolgt Paans. ‘En vaak zijn ze met 3D-scanners vastgelegd of uitvoerig gefotografeerd. Ik heb al deze data verzameld, om er een nieuwe leeuwmens uit op te bouwen.’ Dit leverde een 3D-geprinte sculptuur op waarin overeenkomsten en verschillen van alle varianten verenigd zijn. Paans: ‘Dit beeld heb ik meegenomen naar Zuid-Duitsland, waar ik het in de grot van de allereerste leeuwmens heb geïnstalleerd en gefotografeerd.’ In de bibliotheek vindt u straks dus een samengesteld werk: het geprinte beeld van Paans’ leeuwmens, fotografie uit de Duitse grot en een boekwerk waarin alle leeuwmensen uit de geschiedenis verzameld zijn.’

Achtergrond

Dat de Centrale Bibliotheek naar De Neude zou verhuizen, was lange tijd onzeker. Het was domweg te duur. Met een grote donatie heeft het K.F. Hein Fonds er mede aan bijgedragen dat die droom toch werkelijkheid kon worden. ‘We zijn daarin een vliegwiel geweest, want na onze toezegging sloten ook andere partijen zich aan. Dat is een mooie rol die je als fonds kunt spelen’, vertelt Quinten Peelen, directeur van het K.F. Hein Fonds. Al snel ontstond het idee om werk van Utrechtse kunstenaars integraal onderdeel te laten zijn van de nieuwe invulling van het gebouw. ‘We vonden het belangrijk dat op deze prachtige plek niet alleen lezen en informeren centraal staat, maar dat ook kunst er een podium heeft. En dan het liefst van allemaal Utrechtse kunstenaars.’ Dit idee vond al snel weerklank bij de Bibliotheek en kon vervolgens ook op draagvlak en interesse van andere partijen rekenen, zoals de Utrecht Development Board en verschillende fondsen. Vijf kunstopdrachten, gefinancierd door verschillende fondsen, worden de komende maanden gerealiseerd. Het beeld van de leeuwmens van Paans wordt mogelijk gemaakt door het K.F. Hein Fonds.

Benieuwd?

Vanaf de opening op vrijdag 13 maart pakt de Bibliotheek Neude uit met twee weken lang feest. Alle activiteiten tijdens de feestweken zijn gratis, zodat iedereen de nieuwe Bibliotheek kan verkennen, ontdekken en uitproberen. Het programma wordt binnenkort bekendgemaakt, maar al wel bekend is dat u het werk van Daan Paans kunt vinden op de reisafdeling.