De Utrechtse kunstenaar Vincent de Boer is met een werkstipendium van het K.F. Hein Fonds van september tot december in Japan. In dit blog deelt hij zijn ervaringen daar. Voor het K.F. Hein Fonds is dit een pilot om te onderzoeken of dit een nieuwe manier kan zijn voor het fonds om Utrechtse kunstenaars te steunen in hun ontwikkeling.

Ik ben inmiddels 1,5 maand in Japan, een bijzondere ervaring! De eerste maand zat ik in Tokio en op het moment zit ik in Sapporo. De in totaal drie maanden had ik van tevoren zo ingedeeld: één maand input in Tokio en twee maanden output - werk maken - in Sapporo. Daarnaast deed ik het eerste weekend mee aan de AtypI conferentie in Tokio, ik deed een kalligrafische performance/demonstratie. Aan het eind van de gehele periode exposeer ik de werken die ik hier maak in Sapporo.

Japan is op veel manieren een bijzonder land, bijna teveel om op te noemen! Vanuit mijn werkpraktijk is de kalligrafie natuurlijk een sterke connectie die ik heb met Japan. Ook bijvoorbeeld hoe inkt een belangrijke rol speelt in de kunst. Maar ook ben ik gefascineerd door de houtdrukwerken, manga uit de 17e eeuw en de hedendaagse kunst. Ik ben daarom in Tokio veel naar het museum geweest. Daarnaast staat de stad bol van andere interessante dingen, zoals het eten, het openbaar vervoer in de ochtendspits, obscure boekenwinkeltjes, oude tempels, epileptische lichtschermen en goede underground muziek. Wat ik vooral erg bijzonder vond aan Tokio is hoe enorm verschillend de stad kan zijn: zelfs al na een kwartiertje lopen lijkt het alsof je in een andere wereld bent beland. Ik woonde in een buurt die aanvoelde als een dorp, je kon er niet eens wolkenkrabbers zien. De lokale bevolking liep met slippers op straat de plantjes water te geven. Terwijl sommige gedeeltes de Aziatische equivalent van Manhattan lijken. In een aantal parken waande me ik buiten de stad. Bovendien erg inspirerend om in de op één na grootste stad van de wereld onverwachte zaken goed te zien gaan, zoals: geen afval (én afvalbakken) op straat, geen vertraging met de trein en metro, kinderen in hun eentje over veilige straten, amper politie en sirenes. Echter, het dagelijks leven in Tokio is voor de meeste werkende Japanners wat minder rooskleurig. De werk- en reistijden zijn bizar te noemen en de hiërarchie ensociale druk zijn extreem en dat resulteert in slaaptekort en veel alcohol en gokken. Het is erg aanwezig en ik heb hier met veel mensen over (proberen) te spreken. Door gesprekken met verschillende soorten mensen kom ik achter de vele gezichten van Japan, helaas is de taalbarrière groot dus ik kan niet zomaar met iedereen gedachten uitwisselen.

In Tokio heb ik enorm veel gezien en gedaan, al heb ik wel geprobeerd om niet in de 'toeristische-todo-list' sfeer te belanden. Ik heb Peter Liedberg opgezocht, een letterschilder uit Zweden die in Tokio zijn studio heeft. Interessant om te horen hoe het leven als buitenlander in Japan is. Ik heb de Nederlandse ambassade bezocht, en met mensen van daar een dag meegedaan aan de Matsuri, een traditionele (loodzware) draagtempel optocht. Iets waar je niet zomaar kunt meedoen dus ik was erg blij met de uitnodiging. Een onderdompeling in de Japanse rituelen en community. Ik heb Robbie Cornelissen, collega uit Utrecht, ontmoet, die op het moment ook een artist-in-residence periode heeft in Japan. Heel leuk om zijn atelier te bezoeken, te zien waar hij mee bezig is en te praten over wat we meemaken. Verder heb ik uitstapjes gemaakt naar de zee -zo ver was ik nog nooit- en ben ik naar de museumeilanden geweest in de binnenzee. Het Chichu en het Lee Ufan museum, ontworpen door Tadao Ando, zijn zonder twijfel de mooiste musea die ik ooit heb gezien. Over het eiland verspreid vind je op onverwachte plekken bijzondere sculpturen, je kunt er lekker rondfietsen en zwemmen. Ik heb in Tokio de werken van 'tape-man' opgezocht, dat koste me meerdere dagen zoeken. Tapeman is een soort typografie-legende, die zo'n tien jaar geleden zijn eerste (bijzonder mooie) metrosign maakte met gekleurd Ducttape. Ik had daar vorig jaar van een Japanse ontwerper over gehoord in Moskou. Deze tapeman maakt voor de signs gecompliceerde Kanji karakters met de hand op de muur, uit pure behulpzaamheid voor de gedesoriënteerde forenzen op verwarrende stations die voor eeuwig in verbouwing lijken te zijn. Ik heb Luis Mendo ontmoet, die Amsterdam verruilde voor Tokio en daar een artist-in-residenceplek heeft opgezet. Zijn scherpe vergelijking tussen de Europese en de Japanse werksfeer was interessant om te horen. Ik heb een Japanse kalligrafieles gevolgd en kunnen zien hoe kalligrafie zijn toepassing vindt vandaag de dag. Een Japanse band zien spelen die ik gaaf vind, obscure platenwinkels bezocht, een tyfoon meegemaakt en penselen geprobeerd in een superpenselenwinkel.

Hier in Sapporo is het even 'landen'. Het is minder druk dan Tokio en minder heet. De herfst is inmiddels ook begonnen en op Hokkaido is dat bijzonder mooi, vooral in de natuur. Er zijn hier veel bossen en bergen rondom de stad. Mijn tijd hier verschilt dan ook enorm van vorige maand. Ik ga veel de natuur in en zit de rest van de tijd te tekenen. Af en toe naar het museum of gewoon lekker rondfietsen door de stad, wat voor mij als typografieliefhebber heerlijk is, want het stikt in Japan van de borden met geweldige letters. Dit fotografeer ik of teken ik na en kan ik vervolgens gebruiken voor mijn onderzoek en mijn werk. Ik heb hier in de buurt nóg meer gebouwen van Ando kunnen bekijken en ook ben ik naar diverse sculptuur-parken geweest, waaronder één van Noguchi, heel erg indrukwekkend.

Naast alles wat ik zie en doe vind ik het ook interessant om het verschil met 'het normale leven' te voelen, en tijd te ervaren als je lange tijd alleen bent. De focus op mijn werk die ik hier ken is groot. Dit gaat goed samen met de intensiteit waarmee ik mijn omgeving in me opneem.

Mijn verblijf in Japan wekt nog meer interesse in het land, en dus ook vragen. Bijvoorbeeld, kan je wel ‘leven in het moment’ als de dagelijkse hectiek zo enorm is voor de mensen hier? Vind ik de ijzersterke Japanse discipline nog wel mooi als deze gedicteerd wordt door anderen? Waar uit men gevoelens als deze in het openbaar worden onderdrukt? Worden ambachten en specialisaties écht gewaardeerd of is dit inmiddels niet meer zo? De vele indrukken, gespreksonderwerpen en tegenstrijdigheden die ik opmerk vinden hun weg inmiddels in de tekeningen die ik maak.

Dit project is mede tot stand gekomen met een bijdrage uit het Internationaal Cultuur Beleid budget van de Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden in Tokio’ alsmede met de ondersteuning van Fonds Kwadraat.
Het K.F. Hein Fonds organiseert op 9 december een Artist Talk met Vincent en andere Utrechtse kunstenaars die in het buitenland hebben gewerkt, om te delen wat de waarde is van reizen voor het perspectief van een kunstenaar.