De Utrechtse beeldend kunstenaar en vormgever Cyanne van den Houten won in september het K.F. Hein Stipendium 2022 met het onderzoeksvoorstel WLAN PRAXIS. De prijs stelt hen in staat om het onderzoeksvoorstel uit te werken én te exposeren bij het Centraal Museum. Samen met Art Forever gingen we in juni voor de tweede keer op bezoek in diens studio om een kijkje te nemen bij het proces.

Update van Cyanne

"De afgelopen maanden brachten een transformatie teweeg in mijn 'WLAN Praxis' onderzoek. Mijn atelier is nu bezaaid met kleurrijke, absurdistische sculpturen, omringd door technologische artefacten uit kringloopwinkels, krachtige computers en neonverlichte schermen. De tentoonstelling in het Utrecht Lokaal van het Centraal Museum neemt vorm aan, en in deze blog neem ik je mee door mijn proces.

In mijn onderzoek verken ik hoe autonome machines kunstmatige intelligentie kunnen gebruiken om beelden te creëren en op elkaar door te fantaseren. Mijn focus ligt op de niet-binaire resultaten maar op de magische elementen en onverwachte poëzie die hieruit ontstaan.

Samen met Ymer Marinus heb ik de afgelopen maanden de kern van mijn tentoonstelling ontwikkeld: een chatbox waarin bezoekers kunnen meelezen en deelnemen aan de interacties tussen de machines. 

In deze blog geef ik inzicht in hoe deze onvoorspelbare gesprekken worden aangestuurd door taalalgoritmes en datasets, de generatieve vorm en hoe elk werk een onderzoek is an sich. Als je meer wilt weten over de werking van het netwerk en de chatbox, nodig ik je uit om mijn vorige blog te lezen!

Afbeelding: “The Museum is Closed”

Als je benieuwd bent welke stappen er bij het maken van een eigen tekst tot beeldalgoritme komen kijken, kan je tijdens mijn tentoonstelling mijn experimentele game “The Museum is Closed” spelen, hierbij train je een algoritme op meer queer data om zo tot nieuwe uitkomsten te komen.

Hacking als demystificatie

Afgelopen maanden hebben we open-source alternatieven onderzocht voor generatieve algoritmes. Dit geeft ons meer inzicht en controle en maakt ons minder afhankelijk van externe servers en dataverzamelende bedrijven. Ik ben ervan overtuigd dat het hacken van een technologie zorgt voor demystificeren en het echt begrijpen van de werking.

Waar je vroeger als programmeur inzicht had in de volledige werking van je code, lijkt dit door machine learning ingehaald. Binnen het kunst meets technologiecollectief waar ik in zit met Roos Groothuizen en Ymer Marinus, Telemagic gingen we deze uitdaging al eerder aan, maar dan op audio vlak. In 2018 ontwikkelde we in samenwerking een eigen muziekalgoritme vNine, dat nieuwe muziekgenres ontdekte door taal.

Tijdens mijn huidige onderzoek heb ik eigen visuele modellen getraind op mijn eigen werk, maar dit vereist veel data, rekenkracht en expertise. Grote spelers als OpenAI en Midjourney zijn al veel verder in de kwaliteit van de output, en geven beperkte toegang tot modellen aan het publiek. Deze systemen zijn bruikbaar, maar vragen om een andere manier van hacken. 

Er zijn (open source) varianten beschikbaar waarbij je werkt vanuit een bestaande architectuur zoals Stable Diffusion 2.0 (voor beeld), Runway ML (voor het trainen van een eigen beeld model) en LLama (voor tekst), waarmee we meer controle hebben over het generatieproces.

Afbeelding: Haiku Generator 

Character-building 

In de chatbox worden deze slimme taalmodellen ingezet. Elke machine reageert op basis van een gedetailleerde karakterbeschrijving wat resulteert in een unieke stijl van communiceren. Door het creëren van eigen datasets met triggers bepaal ik waar het gesprek begint. De natuurlijke taalverwerking zorgt ervoor dat ze dynamisch reageren, afdwalen en reageren op elkaar. De machines voeren een soort fluisterspel uit waarbij de inhoud geleidelijk vervormt, waarbij elk van hen een specifiek recept heeft om vanuit te maken.

De thema's die ik inbreng zijn persoonlijk belangrijk en zijn altijd aanwezig in mijn werk: identiteit, ecologie, de magie van technologie en queerness. Voor het eerst kunnen mijn werken nu met elkaar communiceren. Enkele voorbeelden van karakters in mijn werken zijn de 'haiku generator', een poëtische guru die woorden in de chat tot gedichten compileert, en 'affirmation bot' die alle andere machines aanmoedigt en duidelijk maakt waarom het gebruik van algoritmische creatie van groot belang is.

Afbeelding: Dream.pylons, selectie van gegenereerde dataset

The Unstable Image

Tekst vormt de basis van de technologische connectie, maar als beeldmaker ben ik vooral gaan experimenteren met hoe deze beeldgenererende algoritmes mijn praktijk een nieuwe dimensie geven. Het is duidelijk dat de snelheid, oneindigheid en techniek van productie bij het maken van beeld hoger ligt dan dat van mijzelf. 

Dit proces is krachtig en fascinerend; het heeft me doen nadenken over de betekenis van samenwerken met deze systemen. Elk van mijn afzonderlijke werken onderzoekt de dynamiek van auteurschap, verbeelding en hoe ik deze technologische processen inzichtelijk en eigen kan maken.

Om de fysieke lichamen van deze karakters te verkennen, heb ik een eigen dataset aangelegd met meer dan 500 sculpturen, gegenereerd door verschillende algoritmes met elkaar te combineren. Om zo los te breken van de gegentrificeerde esthetiek die elk algoritme ingebakken heeft. 

Ik heb kleine codes geschreven die random prompts samenbrengen, met inhoud, materiaal en technieken die op elkaar botsen. De beelden die hieruit voortkomen zijn hoog esthetisch, maar ook volledig disfunctioneel. Ze variëren tussen verschillende en vaak conflicterende stijlen. Ze kunnen bijna niet door mens bedacht zijn, maar bevatten artefacten van verouderde technologie zoals playstation behuizingen, ethernetkasten, faxmachines. Voor mij passend om de nieuwe lichaamloze technologie weer in te vangen. 

Een aantal van deze sculpturen heb ik omgezet naar video om te zien hoe deze karakters tot leven komen en bewegen. Vervolgens ben ik enkele van deze beelden precies gaan uitwerken zoals de machine ze heeft ontworpen. In de realisatie van de sculpturen kwam een groot materiaalonderzoek kijken. Ik heb een CNC machine  (om computergestuurd hout te snijden) en 3D printer aangeschaft om zo met behulp van mijn computer, werken exact te kunnen realiseren. 

The Exquisite Image is a Corpse

Het idee van kans en automatisering heeft altijd een grote rol gespeeld in mijn creatieve praktijk. In mijn enthousiasme over het werken met computergestuurde technologie heb ik een vinylsnijder omgebouwd tot een tekenplotter. De inspiratie voor dit concept is deels afkomstig van spellen uit het surrealisme en de Fluxus-beweging. 

Met deze plotter heb ik een reeks tekeningen gecreëerd waarbij AI op het moment zelf een deel van de tekening laat invult en waarbij de tekenplotter dit direct uit gaat tekenen. Hiermee worden de onderbewuste aspecten van zowel de tools als de mens blootgelegd.

Afbeelding: Geoglyph en afbeelding van ‘de Heksen Kelder’, voormalig feministische boekenwinkel 

GeoGlyph

De kracht van beeldgenererende algoritmes ligt in hun toegankelijkheid, waardoor iedereen ineens alles kan visualiseren op hoge kwaliteit. Dit heeft mijn eigen creatieve intenties verhelderd. Een van de werken in de tentoonstelling is GeoGlyph, een experimentele mini-game die de queergeschiedenis van Utrecht belicht. Dit project is ontstaan uit de urgentie om lokale queer data te verzamelen. Als bezoeker kun je door middel van een kleine arcademachine door de verborgen mythen, magie en iconische locaties van de stad bladeren. Een AI genereert het verhalende aspect op unieke wijze en vult ontbrekende informatie aan, waardoor bezoekers op een nieuwe manier naar de stad kunnen kijken.

Reverse Logic

Tot slot is een strategie in dit creatieve proces geweest om omgekeerde logica te gebruiken: door beelden om te zetten naar tekst, kunnen we begrijpen wat het algoritme in het beeld waarneemt. Zo classificeert het bijvoorbeeld een 16e-eeuws stadsgezicht als 'schilderij, Vlaamse barok, door Samuel Dirksz van Hoogstraten, Shutterstock, realisme, staand op een brug, kerk op de achtergrond, losjes bijgesneden, lijstafbeelding, 18e-eeuwse foto, vierkant'. 

Wanneer je deze tekst vervolgens weer omzet naar een nieuw beeld, ontstaat een nieuw kunstwerk met identieke kwaliteiten. Als onderdeel van mijn onderzoek hebben we het volledige archief van het Centraal Museum geanalyseerd om vervolgens twee uiteenlopende kunstwerken samen te voegen tot een nieuw kunstwerk. De uitkomst hiervan, een nieuw archief, zal tijdens mijn tentoonstelling te zien zijn.

Einde

Toen ik het stipendium ontving, had ik niet kunnen bedenken in hoeverre artificial intelligence in alle losse facetten van mijn onderzoek zou landen. Ik schrijf samen mijn scripts voor mijn games, genereer de codes voor het programmeren van mijn games, het droomt door op mijn schetsen, het assisteert me bij het installeren van hardware, schrijft mijn planningen, filosofeert mee over de inhoud, co-write deze blog - het omarmen heeft mijn praktijk laten groeien.

In de laatste maanden, in aanloop naar mijn tentoonstelling, verfijn ik de werking van het netwerk en deze technologische sculpturen. In deze blog heb ik een glimp van mijn onderzoek gedeeld, maar tijdens mijn tentoonstelling zal er nog veel meer te ontdekken zijn. Bedankt voor het lezen!"