Jolanda Meulendijks: Een ander perspectief
Maart 2025
De komende tijd blikken we terug op de vele kunstenaars die we door de jaren heen hebben ondersteund. We gaan met ze in gesprek over waar ze nu zijn en wat de steun van het K.F. Hein Fonds hen heeft gebracht. Lees hier het verhaal van Jolanda Meulendijks.
Jolanda Meulendijks reisde in 2022 met een stipendium van het K.F. Hein Fonds naar Berlijn, wat een nieuwe impuls gaf aan haar werk. ’Ik was heel blij dat ik de toekenning kreeg’, zegt Meulendijks. ‘Het voelde als een erkenning van mijn werk en het gaf vrijheid. Een verblijf in het buitenland geeft de mogelijkheid om echt even los te koppelen van het dagelijks leven zodat alle focus naar het werk gaat.’
Jolanda Meulendijks maakt met koper en karton ruimtelijke werken. Veelal zijn het installaties die bestaan uit meerder losse objecten die tegen de muur hangen. Niet strak ertegen, maar met een beetje afstand alsof ze zweven. Op elke locatie krijgt deze zwerm een andere vorm, afgestemd op de ruimte. ‘De ruimte is essentieel in mijn werk, het gaat om verhoudingen. Hoe verhoud jij je als mens tot de rest van de wereld, hoe verhoudt mijn werk zich tot de ruimte waar het hangt, hoe verhoudt de kijker zich tot het werk?’ Door te werken met fragmenten of series die samen een zwerm of constellatie vormen, nodigt haar werk uit tot beweging. De blik reist van het ene object naar het andere, kijkt, vergelijkt en verbindt. Het is niet één beeld dat zij wil tonen, eerder een overzicht van mogelijke perspectieven.
Meulendijks probeert zo de kijker te verleiden zich bewust te zijn van zijn positie. Te beseffen dat hij of zij niet het centrum van de wereld is, maar deel uitmaakt van een groter geheel, van een universum waarvan we de omvang niet kunnen beseffen.
‘Het gaat om de verbinding tussen die verschillende werelden, om de onzichtbare lijnen, die je alleen met je zintuigen kunt ervaren. Alles is met alles verbonden, en wij mensen zijn een klein onderdeel in dat geheel.’ Dat is het perspectief dat ze als kunstenaar kiest. Haar blik is als die van een vlieger, zwevend. Maar wel nog verbonden met de aarde.
Samenhang
Haar werkwijze is intuïtief. Meulendijks vormt het materiaal zonder veel te schetsen vooraf, ze beweegt mee met wat er tijdens het maakproces gebeurt. Ze werkt met pigmenten, karton en koper. Soms ook met garen of touw, maar minder. Ze kiest materialen die niet te zacht zijn ‘Ik hou van weerstand. Maar niet te veel.’ Koper is wat dat betreft ideaal. ‘Koper is eigenlijk hard en zacht tegelijk. Het heeft een dualiteit. Dat voel je als je het in je handen hebt.’ Door verhitting komt er meer ruimte tussen de moleculen in koper, alsof het inademt en breder wordt, het wordt dan zachter. Met een hamer kun je het dan in vorm drijven, de moleculen komen dan weer dichter bij elkaar en het koper wordt weer hard. Verhitten, afkoelen, drijven; telkens opnieuw tot het de juiste vorm heeft. Een vorm die bijvoorbeeld perfect aansluit op een gevonden steen - zoals in het werk An attempt to stay, waarin gladde koperen bolvormen rusten op ruwe stenen. ‘Het combineren vind ik fijn’ zegt Meulendijks en doelt dan zowel op de combinatie van materialen als van meerdere elementen in een werk. ‘Het kan dan tegen elkaar aanleunen of juist tegenover elkaar staan. Het gaat om de verhouding. Er ontstaat eigenlijk een discussie in het werk.’
Verhoudingen en relaties
Koper is haar favoriete materiaal sinds ze een lascursus in Amsterdam ging volgen en docent Monica daar zei: ‘Misschien moet je koper eens proberen’. Ze houdt van de flexibiliteit van het materiaal. Het is hard en zacht tegelijk. Ook de kleur van het materiaal vindt ze fijn, maar wel in pure vorm een patina op het koper heeft ze liever niet.
Naast koper werkt ze veel met karton, gevonden materiaal zoals oude dozen en verpakkingen. De vouwen en vormen die al in deze resten zitten neemt ze op in het werk. Ze snijdt, knipt, combineert, voegt pigment toe en maakt zo een reeks werken van bijvoorbeeld een blauw vlak boven een wit vlak, die uitzwermt over de muur: Blue White according to L.B.. De serie is geïnspireerd op een tekening van Louise Bourgeois over mentale balans. Bourgeois noemt het ‘a desperate attempt at being a reasonable person’. Tegelijk roepen de blauw-witte werken ook een associatie met een landschap op, het is een mentaal beeld maar ook een vergezicht.
Koper en karton zijn twee richtingen in haar werk, maar zou het ook samen kunnen?
Voor de reis naar Berlijn was dat haar doel: uitzoeken of ze de materialen koper, pigment en karton bij elkaar kon brengen. Vooraf zocht ze een werkplaats waar ze terecht kon, zocht contact met een koperslager en met het Kupferstichkabinett Berlin. En de biografie van ontdekkingsreiziger Von Humboldt ging mee in de bagage. Reizen is een thema dat vaker in haar werk terugkomt. Tijdens een vorige werkperiode was het de Odyssee van Homerus die inspireerde. Dat en de locatie zelf; het verkennen en ontdekken dat je doet in een andere omgeving, keert terug in het werk.
Een andere omgeving, een grotere werkplaats, daarmee ontstonden ook andere werken. In plaats van losse elementen aan de muur groeiden er verbindingen. Waar in andere werken de elementen los van elkaar zweven, zijn Chart en Raum in lagen opgebouwd die aan elkaar vastzitten en zijn de verbindingen tussen de elementen zichtbaar. In Chart zijn snippers materiaal uit het atelier aan elkaar gelast als in een landkaart of plattegrond. En in Raum is een dicht netwerk van koperen lijnen ontstaan. Ook de materialen kwamen bij elkaar. ‘De toenadering tussen koper en karton/pigmenten is een verrassend diepgaander proces dan ik tevoren had vermoed. Dat zit niet alleen in de materie in technische zin. In Berlijn ben ik in kleinere stappen gaan lopen en de toenadering tussen materialen voelt nu als een langdurige dans, speels en fijnmazig in beweging.’ Meulendijks is er blij mee. ’De reis heeft me nieuwe wegen laten bewandelen in mijn werk. Het is net alsof de ruimte in mijn hoofd groter is geworden.’
Meer over Jolanda Meulendijks
Website
Instagram
Dit interview is geschreven door Marjolein Sponselee in 2024.